Razgledanje Beograda započinjemo od platoa ispred Hrama svetog Save, jednog od dva najprepoznatljivija simbola srpske prestonice. Drugi najprepoznatljiviji simbol je svakako spomenik „Pobednik“ na Kalemegdanu i on će biti naša tj. vaša poslednja tačka razgledanja Beograda. Maršruta između dva simbola grada u ovom turističkom razgledanju duga je više od 10 kilometara. Spremite se za napornu i uzbudljivu „šetnju kroz vekove“.
Hram svetog Save
Preporučujemo Vam da od nas ka Hramu krenete Bulevarom Oslobođenja kako biste ovu svetinju ugledali čeono, u njenom punom sjaju i lepoti.
Hram svetog Save je po zapremini prostora najveća pravoslavna crkva na svetu a po ukupnoj površini osnove drugi po veličini na svetu. Veći od njega je jedino Hram Hrista spasitelja u Moskvi. Nije zgoreg napomenuti da smo upravo mi specijalizovana turistička agencija za putovanja u Rusiju te, ukoliko ste poželeli da vidite pomenutu svetinju kao i veličnstvenu Moskvu, na pravoj ste adresi.
Hram svetog Save je sagrađen na mestu gde je trajno uništena najveća srpska relikvija, mošti svetog Save, velikog nacionalnog svetitelja i prosvetitelja. Hram je još uvek u procesu izgradnje ali je otvoren za posetioce. Potrudite se da se na ovom mestu nađete u pun sat kako biste čuli i doživeli harmoniju njegovih zvona koja svojim batovima „udaraju“ melodiju ode svetom Savi koja je uzdignuta na nivo himne.
Hram je građen u tzv. srpsko-vizantijskom stilu, sa četiri, četrdeset četiri metra visoka zvonika iznad kojih dominira velika centralna kupola visoka 70 m na čijem vrhu se izdiže veliki pozlaćeni krst koji Hram čini višim za dodatnih 12 metara (ukupno 82 m). Ukoliko se u obzir uzme i činjenica da se Vračarski plato nalazi na nadmorskoj visini od 134 m (64 m iznad nivoa reke Save), onda je jasno zašto se Hram svetog Save smatra „krunom“ Beograda.
Površina ove monumentalne građevine iznosi 3.500 kvadratnih metara u osnovi. Osim centralne, Hram ima još osamnaest manjih kupola sa isto toliko pozlaćenih krstova u tri veličine. Četiri zvonika nose ukupno 49 zvona različite veličine zahvaljujući kojima je i moguća interpretacija himne svetom Savi.
Hram može da primi istovremeno čak 10.000 vernika. Ispod poda hrama je izgrađena riznica i kripta svetog Save, kao i grobna crkva svetog kneza Lazara.
Istorija Hrama je gotovo neverovatna. Ideja o izgradnji je potekla davne 1895. godine, tri veka nakon spaljivanja moštiju svetog Save od strane Sinan paše da bi svečano bio otvoren tek početkom novog milenijuma tj. 2002. godine. U međuvremenu gradnja je sporo odmicala. Dva Balkanska kao i Prvi svetski rat uveliko su omeli početak izgradnje koja je počela tek 1935. godine, čak 40 godina od prve ideje i akcije Društva za izgradnju Hrama svetog Save na Vračaru. Hram je građen po projektu arhitekata Bogdana Nestorovića i Aleksandra Deroka.
Drugi svetski rat kao i postratni period doneli su ne samo potpunu obustavu gradnje već je prostor unutar nedovršene građevine okupatorima, a kasnije i Crvenoj armiji i Partizanima, bogohulno služio kao parkiralište a po završetku rata i kao magacin raznim društvenim preduzećima.
Radovi su nastavljeni 1985 godine. Najveći građevinski podvig bilo je podizanje centralne kupole teške neverovatnih 4.000 tona. Veliki pozlaćeni krst težak je dodatne četiri tone. Kupola je sazidana na zemlji, unutar Hrama a potom je specijalnim dizalicama podizana na vrh čitavih 40 dana!
Narodna biblioteka Srbije
Osim Hrama svetog Save, vračarskim platoom dominira i zgrada Narodne biblioteke Srbije. Ova građevina izgrađena je 1973. godine po projektu hrvatskog arhitekte Ive Kurtovića. Veoma je važna zbog značaja institucije koja se u njoj nalazi ali i zbog sudbine prethodne zgrade (i knjižnog fonda) Narodne biblioteke na Kosančićevom vencu u Drugom svetskom ratu čije ruševine ćemo takođe obići negde pred sam kraj ovog razgledanja Beograda. Zgradu Narodne biblioteke Srbije karakteriše smirenost, ritma i mere kojima se odlikuje arhitektonsko rešenje, donoseći odjek tradicije u sebi.
Narodna biblioteka Srbije osnovana je davne 1832. godine u knjižari Gligorija Vozarovića a knjižni fond činili su primerci koje je istoj poklonio osnivač i drugi darodavci. Naknadno je Knez Miloš Obrenović naredio da se po jedan primerak od svake štampane knjige ustupi biblioteci te je tako ustanovljena institucija „obaveznog primerka“. Danas knjižni fond čini preko četiri miliona primeraka knjiga i ostalih bibliotečkih materijala što predstavlja značajan knjižni i kulturni fond.
Crkva svetog Save
Vračarskim platoom, osim Hrama i Biblioteke dominira i „mala“ crkva svetog Save koja se nalazi neposredno uz sam Hram. Tzv. „Mala Svetosavska crkva“ podignuta 1935. godine u rekordnom roku od svega 57 dana. Izrađena je u srpsko-vizantijskom stilu po projektu ruskog arhitekte Viktora Viktoroviča Lukomskog. Živopis u crkvi predstavljaju kopije fresaka Srpskog srednjovekovnog crkvenog slikarstva.
Spomenik voždu Karađorđu
Centralnim prostorom Vračarskog platoa dominira spomenik voždu Karađorđu Petroviću, vođi Prvog srpskog ustanka za oslobođenje od Turaka. Mesto ove kolosalne statue pažljivo je odabrano kako bi „ bdila“ nad izvorima srpske duhovnosti i kulture.
Spomenik Svetom Savi
Osim Karađorđevog spomenika koji se nalazi ispred zapadne porte Hrama, ne propustite da vidite i monumentalnu statuu tj. bronzani spomenik svetom Savi čija visina bez postamenta iznosi 5,20 metara. Ovaj spomenik je poklon ruskog vajara i akademika Vjačeslava Mihajloviča Klikova.
Od spomenika svetom Savi krenite niz istoimenu ulicu svetog Save ka trgu Slavija koji predstavlja sledeću tačku u ovom razgledanju Beograda.
Razgledanje Beograda nastavljamo od trga Slavija, jednog od nekoliko najvećih gradskih trgova koji, doduše, i nije najsrećnije urbanistički rešen ali baš na tome počiva priča koja ga čini interesantnim.
Naime, još u u drugoj polovini XIX veka današnja Slavija je bila močvara gde su Beograđani odlazili u lov na divlje patke i druge barske ptice. Ovaj kraj beše tada poznat pod imenom Simića Majur a ime „Slavija“ došlo je znatno kasnije…
Tako je bilo sve do 1879. godine kada je čuveni i u našem narodu mnogo poštovani Škot Frensis Makenzi otkupio ovaj veliki prostor, isušio ga, ispercelisao i urbanizovao. Takođe, Makenzi je i sebi sagradio kuću na mestu gde se posle Drugog svetskog rata nalazio čuveni bioskop „Slavija“, a gde se danas nalazi javni parking. Na Makenzija danas seća Makenzijeva ulica, jedna od sedam velikih ulica koje se ulivaju na kružni tok trga Slavija. Pre nego li je ponela svoje zvučno ime, Slavija je bila čuvena i kao „Englezovac“, baš po spomenutom Makenziju. Duhovita originalnost srba, evidentno, nije nova pojava. Makenzi je, rekosmo, bio Škot!
Kao dinamičan i haotičan trg, Slavija „ključa“ od sveopšte gužve u saobraćaju kao i na pešačkim stazama i prelazima kojima koračaju užurbani beograđani… Često ga upoređuju sa londonskim Picadly Circus-om kako zbog dinamične atmosfere tako i zbog prostorne i stilske neusklađenosti, neizgrađenih parcela sakrivenih bilbordima i reklamama i sl.
Mnogi ga često porede i sa atinskim trgom Omonia, preciznije, identičnu sliku stvaraju karakteristični beloruski trolejbusi koji neprestano kruže a koji su specifični za oba grada.
Osim Makenzijeve ulice, u Slaviju se „uliva“ još pet velikih ulica i jedan Bulevar od kojih posebno treba naglasiti značajnu Nemanjinu ulicu u kojoj se nalaze mnoge važne državne institucije (Razna ministarstva, Narodna banka Srbije, Generalštab vojske Srbije i najzad, na broju 11. i sama Vlada republike Srbije). Podjednako je važno napomenuti da se na kraju Nemanjine ulice nalazi i Glavna železnička i autobuska stanica. No, vratimo se na Slaviju odakle će nas put odvesti drugom, za grad Beograd najvažnijom ulicom, ulicom Kralja Milana ili Kralj Milanovom, kako se nekad zvala. Ovakav originalan način imenovanja ulica srešćete još mnogo puta, naročito u starom delu Beograda.
Na prelazu od Slavije ka Kralj Milanovoj dominira nova zgrada Narodne banke Srbije sa jedne strane i park „Mitićeva rupa“ sa druge strane.
„Mitićeva rupa“ je igrom okolnosti (privremeno) postala javni gradski park a inače nezvanično važi za „najskuplji plac u Srbiji“ te je baš iz tog razloga ostala neizgrađena „rupa“. Naime, ovo građevinsko zemljište pripadalo je uglednoj beogradskoj trgovačkoj porodici Mitić po kojima i nosi ime. Nakon II svetskog rata (1948. god.) im je ovo, poveliko (38 000 kvadrata) parče gradskog zemljišta oduzeto, nacionalizovano ali, budući da su ga blagovremeno osigurali kod uglednog Londonskog osiguravajućeg društva, našlo se u sudskom sporu i ostalo „rupa“ do današnjih dana. Priča se da je cena ovog zemljišta narasla do mere da se baš nikom ne isplati da ga otkupi (od države i od osiguravajućeg društva).
Zgrada Narodne banke koja se nalazi prekoputa građena je još od kraja odamdesetih godina kao luksuzna zgrada centralne banke SFRJ. Završena je i predata na upotrebu Narodnoj banci Srbije tek 2006. godine. U pitanju je ogromno stakleno zdanje površine 53.000 kvadrata u koje je uloženo je 134 miliona američkih dolara.
Ova zgrada ima četiri podzemne etaže gde se nalaze trezori i 11 spratova.
U ovoj ulici posebnu pažnju obratite na zgradu Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Ovo pozorište „neobičnog“ imena uživa veliki ugled u svetu zahvaljujući svojim umetničkim dometima i predstavama. I sama zgrada pozorišta je čudna i neobična a njena fasada „priča“ jednu zanimljivu priču. Naime, prvobitna fasada teatra koga je osnovao Bojan Stupica bila je ukrašena karakterističnim ukrasnim detaljima i skulpturama žena i muškaraca bez odeće. Kasnije, komunističe vlasti i nadolazeći socrealizam učinili su da ova „nakazna“ fasada bude prekrivena novom u stilu socrealizma. Kasnije je došla i treća fasada a potom, prilikom rekonstrukcie 80-tih godina fasada je urađena tako da otkriva sve tri predhodne. Posle velikog požara koji je krajem devedesetih potpuno uništio ovu zgradu, izgrađena je nova koju krase dve fasade. Prva je rekonstukcija prvobitne sa skulpturama a preko nje je postavljena moderna staklena fasada koja simloliše prvobitnu pokrivenost ali i novo vreme i nove trendove u građevinarstvu.
Nekadašnja „ Cvetna pijaca“ obuhvatala je prostor između kralj Milanove, Njegoševe i ulice Svetozara Markovića. Krajem 19. veka, uz zalaganje Vračaraca, ovde je izgrađen manji park. Međutim, tek 1884. kada je osnovano Društvo za ulepšavanje Vračara, trg je počeo planski da se gradi. Kasnije je ovde podignuta je „Pijačna zgrada“ čime je ovaj deo grada dobio svoju pijacu i nije moralo da se ide do pijace na Zelenom vencu i varoške Velike pijace. Otvaranje pijace je doprinelo bržem razvoju ovog dela Beograda, zbog čega je 1886. godine otvorena fijakerska stanica sa deset fijakerista. 1889. godine je po projektu Grgura Milenkovića napravljena nova i funkcionalnija pijačna zgrada. U poslednjoj deceniji 19. veka je tržnica podeljena zidano-gvozdenom ogradom i površina od ulice kralja Milana je kaldrmisana. Cvetni trg je bio hronološka prethodnica što se tiče tematike uređenja pijačnih prostora.
1958. godine Cvetna pijaca je ponovo preuređena i dograđena je stara pijačna zgrada. Tada je otvorena čuvena prodavnica – samoposluga „Cvetni trg“. To je bio prvi primer samoposluge u Beogradu i Jugoslaviji.
Na broju 48. nalazi se zgrada koja podseća na srednjevekovni zamak a danas opštepoznata kao popularni SKC (Studentski kulturni centar). Ovo zdanje je izgrađeno 1895. godine po projektu znamenitog srpskog arhitekte Jovana Ilkića kao Oficirski dom. Nakon velikih studentskih protesta 1968. godine zgrada je ustupljena Beogradskom univerzitetu, odnosno studentima. Od tada pa naovamo, SKC je bio i ostao značajno mesto beogradske mladosti i avangarde iz kojeg su izašli mnogi značajni autori u svim oblastima umetnosti.
Između SKC-a i Beograđanke nalazi se zanimljiva zgrada koju beograđani zovu „Kluz“, inače, u pitanju je zdanje negdašnje „Oficirske zadruge“. Zgrada je izgrađena 1908. godine prema projektu arhitekata Svetozara Jovanovića, Danila Vladisavljevića i Vladimira Popovića. Bila je predviđena za snabdevanje vojske, pre svega oficirskog kadra, iz čega je proistekao i sam naziv zgrade. Svrstava se među najznačajnija ostvarenja beogradske arhitekture iz prve decenije 20. veka.
Sledeća značajna građevina je palata „Beograđanka“, prvi soliter u centru grada. „Beograđanka“ je svojevremeno važila za najveću robnu kuću na Balkanu. Sagrađena je početkom sedamdesetih godina po projektu arhitekte Branka Pešića. Zgrada je visoka 101 metar i ima 24 sprata. Predstavlja jedno od najznačajnijih ostvarenja beogradske arhitekture s kraja šezdesetih godina 20. veka. Na poslednjem spratu zgrade se nalazio restoran sa vidikovcem koji je zatvoren početkom devedesetih, kada je TV Studio B, zakupila poslednji sprat za svoje potrebe.
U kralj Milanovoj se nalazi tzv. Terazijski dvorski kompleks koji sačinjavaju dva kraljevska dvora. U Starom dvoru nalazi se gradska kuća a u tzv. Novom dvoru radno mesto predsednika države, čuvena adresa „Andrićev venac br.1“.
Stari dvor je podigao kralj Milan Obrenović u periodu između 1881. i 1884. godine, kao vladarski dom ove dinastije a kasnije je služio i kao rezidencija kralja Petra I Karađorđevića (u periodu 1903–1921) i kralja Aleksandra I (1921–1922).
Zgrada je originalno sagrađena u duhu akademizma sa renesansnom dekoracijom po projektu arhitekte Aleksandra Bugarskog. Ovu zgradu su prvobitno krasile dve velike kupole sa pozlaćenim krunama na vrhu. Međutim kako je zgrada Starog Dvora teško oštećena u oba Svetska rata, današnji izgled joj se delimično razlikuje od prvobitnog. Neki delovi palate su potpuno uništeni (na primer Dvorska kapela) ili su izmenjeni do neprepoznatljivosti (veliko stepenište, Prestona dvorana, i sl.) U socijalističkom periodu, glavni toranj je krasila zvezda petokraka, koja je tokom demonstracija 1996 – 1997. zamenjena pozlaćenim dvoglavim orlom raširenih krila.
Novi dvor je monumentalna palata koja je izgrađena u periodu od 1911. do 1922. godine za rezidencijalne potrebe kralja Petra Prvog Karađorđevića. Dvor je sagrađen prema projektu arhitekte Stojana Titelbaha (1877 – 1916) u akademskom maniru, sa elementima renesansne i barokne arhitekture, ali je originalni izgled vremenom bitno izmenjen. Objekat je koristio i kralj Aleksandar, u njemu je bio smješten Muzej kneza Pavla. Od 1950. godine Novi dvor koristili su Izvršno veće Srbije, Skupština Srbije (danas preko puta u Ulici kralja Milana), Predsedništvo Srbije i, najduže, predsednik Republike Srbije sa pratećim službama.
Sledi najčuveniji beogradski trg – Terazije, koji obuhvata širok prostor ulice kralja Milana do Knez Mihailove ulice. O postanku imena Terazije istoričar i književnik Milan Đ. Milićević zabeležio je: „Uvodeći vodu u varoš Beograd, Turci su duž onoga đeriza (zidanog vodovoda), koji uzima vodu iz mokroluških izvora, na izvesnim daljinama zidali kule, na koje su vodovodnim cevima izvodili vodu da bi ona dobila viši skok za svoj dalji tok.“ Jedna od takvih kula bila je postavljena na mestu gde je sada Terazijska česma. Pošto su Turci te kule zvali terazije za vodu, ovaj trg je dobio naziv Terazije.
Svoj današnji lik Terazije su dobile polovinom šezdesetih godina 19. veka a do tada su se na Terazijama su se nalazile, uglavnom, prizemne i jednospratne zgrade. Godine 1860. vodovodna kula je uklonjena i na njenom mestu je postavljena Terazijska česma u znak sećanja na kneza Miloša. Česma je prilikom prve rekonstrukcije trga, 1911. godine, premeštena u Topčider, a ponovo vraćena na Terazije 1976. Značajne promene učinjene su na Terazijama 1911–1912. godine, kada su potpuno preuređene pod nadzorom arhitekte Jelisavete Načić. Sredinom trga postavljeni su pravilni cvetni skverovi, ograđeni niskom gvozdenom ogradom, a na delu prema današnjoj Nušićevoj ulici izgrađena je velika fontana.
Danas Terazijama dominira velelepno staro zdanje hotela „Moskva“. Terazijski plato često zvan i Terazijska terasa je karakterističan po svojoj poziciji u centru starog grada odakle „puca“ pogled preko Save na Novi Beograd. Terazije, osim što su veliki gradski trg, one su i mesto svih važnih i sudbinskih dešavanja u gradu predstavlja sinonim za Beograd.
Terazijama dominira i zdanje hotela „Balkan“ iz 1936. godine i palata „Albanija“ koja podignuta je 1938. godine na mestu nekadašnje čuvene kafane „Albanija“ odakle potiče njen naziv.
Pred Drugi svetski rat, dovršena je zgrada u kojoj je danas Pozorište na Terazijama, a gde se nekada nalazila čuvena „Šiškova kafana“. Prilikom bombardovanja Beograda 1941. Terazije su bile teško oštećene. Svoj definitivni oblik Terazije su dobile prilikom poslednje rekonstrukcije 1947. godine po projektu arhitekte Nikole Dobrovića, kada su uklonjeni skverovi, fontana i tramvajske šine.
Прикажи већу мапу Sledi Knez Mihailova ulica >>>
U ovom članku opisujemo razgledanje Beograda na potezu od palate „Albanija“ na Terazijama do spomenika „Pobednik“ na Kalemegdanu. Ukoliko ste propustili da pročitate prethodna dva članka o razgledanju Beograd, preporučujem Vam da pročitate
prvi odnosno drugi deo ovog serijala.
U prošlom nastavku smo se zaustavili kod palate “Albanija”, jednog od simbola Beograda i gradske arhitekture, pomenućemo ponovo da njeno ime dolazi od negdašnje istoimene gradske kafane koja se nalazila na mestu današnje palate. „Albanija“ je dugo vremena bila najviša zgrada i jedini soliter u Beogradu. Važila je za dominirajući objekat moderne arhitekture i kao visinski regulator prostorne kompozicije duž čitavog poteza Terazije – Slavija.
Knez Mihailova ulica je glavna gradska pešačka zona i značajnan kulturni i trgovački centar Beograda ali, i ne samo to: na Knez Mihailovu ulicu se „naslanja“ i Trg Republike koji važi za tzv. „nultu tačku“ odnosno najstrožiji centar grada odakle počinju sva merenja udaljenosti nekog objekta od centra.
Trgom Republike dominiraju zdanja Narodnog pozorišta i Narodnog muzeja koji čuva umetnička blaga od neprocenjive vrednosti i važnosti za domaću i svetsku kulturu i umetnost. Ovde se čuva i original prve ćirilične knjige na srpskom jeziku, Miroslavljevo jevanđelje. Na žalost, zgrada muzeja nije u sasvim reprezentativnom stanju i već duže vreme se nalazi u fazi opsežne rekonstrukcije tako da je muzej većinom zatvoren za javnost.
Trg Republike nastao je 1866. godine nakon rušenja Stambol-kapije koja se nalazila na prostoru Vasine ulice između spomenika knezu Mihailu i zgrade Narodnog pozorišta. Sagradili su je Austrijanci početkom 18. veka i važila je za naveću i najlepšu kapiju u vreme dok je grad još bio opasan šancem. Kroz nju je vodio put za Carigrad (Istanbul), po kome je i dobila ovaj naziv (današnja Vasina ulica nosila je naziv „Stambol drum“). U narodu je ova kapija ostala zapamćena po zlu odnosno po činjenici da su baš ispred nje Turci vršili egzekuciju „sirotinje raje“ nabijanjem na kolac.
Ime „Vasina“ zamenilo je „Stambol drum“ 1806. godine kada je prilikom osvajanja Beograda ovde poginuo poznati vojskovođa iz Prvog srpskog ustanka Vasa Čarapić.
Spomenik knezu Mihailu je prvi umetnički spomenik u Srbiji a ispred Narodnog muzeja postavljen je 1882. godine, delo je italijanskog vajara Enrika Pacija. Na postamentu su ispisana imena gradova zadobijenih od Turaka za vreme njegove vladavine i reljefne scene iz srpske istorije (po nacrtu arhitekte Konstantina Jovanovića). Kneževa desna ruka je simbolično uperena prema Prizrenu.
Za ovaj spomenik je vezana legenda koja se prepričava i danas. Legenda pripoveda da je jedan šegrt prilikom otkrivanja spomenika uzviknuo: “ Zaboga, gde mu je kapa? Uzjašio konja gologlav!“ Ista legenda kazuje da je zbog ove primedbe Paci odmah izvršio samoubistvo. Međutim ovo ipak nije istina jer je naknadno, iz rodne Firence, napisao dirljivo pismo sa sledećim detaljima: „Ganutim srcem polazim iz ove male varoši, iz ovog krasnog središta mlade ali viteške kraljevine, posestrime moje otadžbine. Italijan sam dušom i osećanjem a srcem oduševljeni Srbin.“
Vratimo se Knez Mihailovoj ulici koju karakterišu građevine iz različitih epoha u kojima se nalaze institucije prvenstveno kulturnog, obrazovnog i trgovačkog karaktera.
Smatra se da je još u vreme Rimljana ovde bio centar drevnog Singidunuma, a u vreme Turaka na ovom području krivudale su ulice sa baštama, česmama i džamijama. Sredinom 19. veka ovde je u gornjem delu bila bašta kneza Aleksandra Karađorđevića. Nakon izrade regulacionog plana Beograda, koji je 1867. godine izradio Emilijan Josimović, ulica je brzo izgrađena i dobila svoju današnju fizionomiju. U njoj se grade kuće i nastanjuju najuticajnije i najbogatije porodice tadašnjeg Beograda.
Danas ulicom dominiraju knjižare, butici svih vodećih svetskih brendova, galerije kao i kulturne i naučne institucije poput Srpske akademije nauka i umetnosti, Biblioteke grada Beograda, Filozofskog fakulteta Beogradskog univerziteta, zadužbine Nikole Spasića čija fondacija je svojevremeno bila veća od Nobelove. Palata zadužbine Nikole Spasića sagrađena je 1889. godine, po projektima arhitekte Konstantina Jovanovića u stilu neorenesanse a prvobitno je služila kao njegova stambena rezidencija.
Posebno ćemo se osvrnuti i na velelepnu palatu Srpske akademije nauka i umetnosti koja je podignuta 1924. godine u stilu akademizma sa elementima secesije po projektu arhitekata Dragutina Đorđevića i Andre Stevanovića. U zgradi se nalaze: Biblioteka SANU, jedna od najbogatijih u Beogradu; Arhiv SANU sa bogatom građom o istoriji Srbije; Galerija SANU u prizemlju zgrade, sa posebnom salom za predavanja, knjižara i antikvarnica.
Zgrada na broju 56, u kojoj se nalazi Biblioteka grada Beograda sagrađena je 1869. godine u stilu romantizma, kao „Srpska kruna“, najmoderniji hotel u Beogradu.
U Knez Mihailovoj ulici se nalazi veliki broj nacionalnih kulturnih centara evropskih zemalja kao što su: Francuski kulturni centar, British Council, Geteov institut i Nemački kulturni centar, Španski kulturni centar i Institut Servantes…
Na kraju Knez Mihailove ulice nalazi se glavna kapija najvećeg gradskog parka Kalemegdana.
Kalemegdan je istovremeno i najznačajniji kulturno-istorijski kompleks kojim dominira Beogradska tvrđava karakteristična po svojoj poziciji na grebenu iznad ušća Save u Dunav. Naziv Kalemegdan odnosi se samo na prostorni plato oko tvrđave koji je osamdesetih godina 19. veka pretvoren u park.
Plato je, dok je tvrđava bila glavno vojno uporište Beograda, služio da se neprijatelj osmotri i sačeka za borbu. Njegovo ime potiče od turskih reči kale (tvrđava) i majdan odnosno megdan (bojište). Ipak, i pored činjenice da nosi tursko ime, Turci su ga u svoje vreme nazivali i Fićir-bajir što u prevodu sa turskog znači „breg za razmišljanje“.
Plato ispred tvrđave je pretvoren u park nakon osvajanja tvrđave 1867. godine, na inicijativu kneza Mihaila Obrenovića a po projektu prvog beogradskog urbaniste Emilijana Josimovića.
Beogradska tvrđava je podignuta početkom 1. veka kao palisad – tvrđava sa zemljanim i drvenim bedemima, da bi se tokom vekova razvijala u rimski kastrum (II vek), vizantijski kastel (VI i XII vek), srednjovekovnu utvrđenu prestonicu Srpske despotovine (XIII i XV vek) i na kraju austrijsko/osmanlijsko artiljerijsko utvrđenje (XVII i XVIII vek).
U okviru Beogradske tvrđave, među samim bedemima, nalazi se i Beogradski zoo vrt u svetu jedinstven po svojoj lokaciji (u srednjevekovnoj tvrđavi i u samom centru grada) ali i po u svetu retkim primercima životinja kao što su beli lavovi. Beogradski zoološki vrt je osnovan 1936. godine što ga svrstava i u jednu je od najstarijih kuća životinjskog carstva u Evropi.
Na Kalemegdanu se nalaze i ustanove kulture kao što su: Vojni muzej, Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“, Gradski zavod za zaštitu spomenika kulture, Prirodnjački muzej i Kula Nebojša.
Na Kalemegdanu se takođe nalazi i mogo lepih i značajnih spomenika a najinteresantniji su spomenik zahvalnosti Francuskoj podignut u znak prijateljstva Francuske i Srbije. Spomenik prikazuje skulpturu Marijane (Marijana je simbol – personifikacija Francuske republike) u pokretu koja drži mač, što simboliše Francusku koja juriša u pomoć Srbiji. „Ala France“ spomenik je rad znamenitog jugoslovenskog vajara Ivana Meštrovića.
Nedaleko odavde nalazi se i fontana „Borba“ rad vajara Simeona Roksandića. Ono što je interesantno u vezi ove skulpture je da postoje dva „originala“ od čega je jedan postavljen u Kalemegdanskom parku a drugi na gornjem gradu u Zagrebu. Naime, Simeon Roksandić je „Borbu“ izradio 1906. godine u svom ateljeu u Rimu kao eksponat za Balkansku izložbu koja se održavala 1907. godine u Londonu. Ubrzo je u Rim stigla lažna vest da je brod koji je sa skulpturom plovio za London potonuo a Roksandić je na osnovu gipsanog modela izlio novu statuu tako da su obe originali a ne original i kopija. Jedan „original“ kasnije je otkupio Beograd, a drugi Zagreb.
Na najvišem platou na tvrđavi nalazi se monumentalna statua „Pobednik“ (The Victor), takođe delo Ivana Meštrovića. Interesantna je legenda koja prati ovaj spomenik odnosno mesto na kojem je postavljen. Naime, po prvobitnom planu trebalo je 1912. godine da bude postavljen na glavnom gradskom platou, Terazijama u središtu monumentalne fontane na temu „oslobođenje Srbije od Turaka“ ali, budići da je sasvim nag, što se u to vreme smatralo izrazito nepristojinim, društvo beogradskih dama glasno se pobunilo protiv ove odluke gradskih vlasti tako da je 1928. godine, povodom proslave desetogodišnjice proboja Solunskog fronta, završio „daleko“ na Kalemegdanu, okrenut ka reci i Zemunu i izdignut na previsok postament kako bi „bruka“ bila što manje primetna.
Nakon obilaska simbola Beograda i obaveznog fotografisanja na platou iznad ušća dve velike reke preporučujemo laganu šetnju preko „velikog stepeništa“ promenadom iznad Save, sa fantastičnim panoramskim pogledom na reku Savu, beogradske mostove i novi deo grada a zatim preko tzv „malog stepeništa“ dalje u „Beogradsku varoš“, Kosančićev venac i sl. ali o ovome ćemo detaljnije govoriti u sledećem nastavku naše šetnje kroz Beograd.
Tekst i fotografije: Miroslav Bronzić